ADHD to zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. Jest to zaburzenie, którego całkowicie wyleczyć się nie da. Można jednak ograniczyć jego objawy oraz zminimalizować ryzyko występowania powikłań związanych z problemami w nauce, uzależnieniami czy obniżeniem samooceny.
Przyczynami ADHD mogą być obciążenia genetyczne lub zaburzenia rozwoju ośrodkowego układu nerwowego o różnym podłożu. Wbrew tendencji do obwiniania rodziców za zachowanie dziecka, zaburzenie to nie jest wynikiem ich zaniedbań czy błędów wychowawczych. Jednak czynniki środowiskowe, np. niestabilna sytuacja rodzinna lub przemoc domowa mogą powodować nasilenie objawów u dziecka, które ma ADHD lub jest do niego predysponowane.
Wyróżnić można trzy grupy objawów:
Aby możliwe było postawienie diagnozy zgodnej z systemem ICD-10, muszą one pojawić się przed 7 rokiem życia, występować przez minimum 6 miesięcy i utrudniać funkcjonowanie w co najmniej dwóch środowiskach.
Natężenie objawów zmienia się na różnych etapach życia dziecka, na przykład nadmierna ruchliwość zwykle jest znacznie większym problemem u małych dzieci niż u nastolatków.
Leczenie ADHD jest wielokierunkowe, a jego elementem mogą być:
Niezwykle ważny jest aktywny udział rodziców w leczeniu — ich niewłaściwe postępowanie może nasilać symptomy, a odpowiednie reakcje wpływają pozytywnie na dziecko z ADHD. Szczególnie istotna jest psychoedukacja rodziców, którą prowadzi psychiatra.
Przede wszystkim muszą oni zaakceptować diagnozę i zrozumieć, że ich dziecko nie jest po prostu niegrzeczne. Jego sposób zachowania jest efektem zaburzenia i problemów z samokontrolą, a nie złośliwości. Opiekunowie nie powinni również doszukiwać się swojej winy i popełnionych błędów wychowawczych, ponieważ nie są one przyczyną występowania ADHD u dziecka.
Edukacja rodziców to jeden z elementów leczenia, które prowadzi lekarz psychiatra dziecięcy. Opiekunowie mogą również brać udział w warsztatach i czytać tematyczne publikacje. Podstawą jest, aby rozumieli oni, jak funkcjonuje dziecko z ADHD. Im bardziej jest ono pobudzone, tym gorzej jest skoncentrowane i trudniej uzyskać jego uwagę.
Rodzice powinni nauczyć się, jakie bodźce powodują wzrost pobudzenia dziecka i starać się je ograniczać. Wyzwalać objawy mogą na przykład elementy otoczenia (nadmiar przedmiotów, określone kolory obecne we wnętrzu), ale również bodźce związane z fizjologią, na przykład niedobór snu i nadmiar cukru w diecie.
Istnieją metody postępowania, które poprawiają sposób funkcjonowania dziecka z ADHD zarówno w szkole, jak i w domu. Są to m.in.:
Każde dziecko jest inne — u każdego inne czynniki mogą potęgować nadpobudliwość. Z pewnością dziecku z ADHD nie pomogą jednak metody wychowawcze oparte na podnoszeniu głosu czy dotkliwych karach. Jeśli rodzice będą mieć wymagania, których dziecko mimo najlepszych chęci nie będzie mogło spełnić, doprowadzi to do narastającego napięcia.
Potrzeba jego odreagowania spowoduje nasilenie symptomów. Rodzice powinni ułatwiać dziecku zachowywanie się zgodnie z oczekiwaniami i starać się zaspokajać jego potrzeby, na przykład obdarzać dziecko uwagą, gdy tego potrzebuje.
Przede wszystkim warto zaplanować stały rozkład dnia. Przewidywalność i rutyna pomaga zmniejszyć nadpobudliwość. Warto również zminimalizować ryzyko rozpraszania, ograniczając ilość bodźców otaczających dziecko. Pomóc mogą tak drobne rzeczy jak usunięcie zbędnych przedmiotów z biurka, przy którym dziecko odrabia lekcje.
Sposoby powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka — na przykład niektórym dzieciom w skupieniu się pomaga cisza, a innym lepiej służyć będzie spokojna muzyka w tle.
Coraz częściej zwraca się uwagę na to, jak sposób odżywiania może wpływać na zachowanie dziecka nadpobudliwego. Niewątpliwie jest to aspekt życia, na który duży wpływ mają rodzice. Powinni zadbać o to, aby dieta dziecka była odpowiednio zbilansowana — mikroskładniki takie jak magnez, witamina B6, cynk, żelazo i kwasy tłuszczowe warunkują właściwy rozwój ośrodkowego układu nerwowego, regulują aktywność neuroprzekaźników i syntezę dopaminy.
Z drugiej strony, należy unikać produktów dostarczających dużą ilość cukrów prostych, np. słodzonych napojów, soków i słodyczy, które mogą dodatkowo pobudzać aktywność dziecka.