Rozrusznik serca, inaczej stymulator serca to niewielkie urządzenie, które przejmuje funkcje układu bodźcotwórczo-przewodzącego serca. Dzięki wszczepieniu rozrusznika serca można unormować aktywność elektryczną serca w zakresie wyeliminowania zaburzeń powstawania impulsów elektrycznych. Rozrusznik pomaga skorygować zbyt wolny rytm serca. Wszczepienie rozrusznika serca jest działaniem, które ratuje narząd funkcjonujący w nieprawidłowy sposób, dzięki czemu przyczynia się do znacznego podwyższenia jakości życia, a często też je ratuje.
Implantacji rozrusznika powinien podjąć się doświadczony i wykwalifikowany specjalista, kardiolog. Dzięki temu stymulator serca będzie w stanie skutecznie przywrócić prawidłowy rytm serca. Leczenie zaburzeń rytmu serca oraz kontrolę urządzeń wszczepialnych oferuje centrum medyczne Ceglana Cardio.
Każdy człowiek posiada w swoim organizmie swój naturalny rozrusznik, którym jest węzeł zatokowo przedsionkowy zbudowany z różnych struktur. Jeżeli pracuje on prawidłowo, układ bodźcowo-przewodzący jest w stanie zapewnić rytmiczne kurczenie się komór serca oraz przedsionków. Dzięki temu do organizmu dostarczana jest odpowiednia ilość krwi.
Jeżeli jednak dochodzi do zaburzeń pracy tego elementu, impulsy elektryczne układu nie są wystarczające, a serce przestaje działać w prawidłowy sposób. Skutkiem tego dochodzi do nieprawidłowej pracy serca. Najczęstszym zaburzeniem, które stanowi wskazanie do implantacji rozrusznika serca, zespół chorej zatoki (zespół tachy-brady, inaczej tachykardia-bradykardia) to rodzaj dysfunkcji węzła zatokowego. Na skutek zespołu chorej zatoki dochodzi do zaburzeń rytmu serca, często pierwszą etapem jest tachykardia (przyspieszenie akcji serca), a drugą – bradykardia (zwolnienie rytmu serca). Jego pracę pozwala unormować rozrusznik.
Rozrusznik serca wskazany jest również osobom cierpiącym na blok przedsionkowo-komorowy. Wówczas przewodzenie impulsów elektrycznych jest utrudnione lub przerwane tuż pod miejscem, w którym znajduje się węzeł zatokowy. Wskazaniem jest też sytuacja, gdy węzeł zatokowy nie jest w stanie wygenerować impulsu lub przyspieszyć rytmu wysyłanych impulsów. Często jest to też zespół chorego węzła zatokowo-przedsionkowego. W związku z rozrusznikiem serca ustają wówczas zazwyczaj dokuczliwe omdlenia, zawroty głowy, zasłabnięcia czy szybka utrata sił w trakcie wysiłku. Wszczepienie stymulatora wymaga posiadania wielu wiadomości, doświadczenia i praktyki z zakresu wiedzy specjalistycznej w obszarze kardiologii, elektroterapii. O implantacji rozrusznika serca i zastosowaniu tej metody leczenia zawsze decyduje lekarz.
Stymulator serca to niewielkie urządzenie automatyczne wyposażone w baterię o żywotności od pięciu do kilkunastu lat. Zbudowane jest z generatora impulsów elektrycznych oraz przewodów z elektrodami. Wielkość takiego sprzętu jest porównywana z rozmiarem zegarka nadgarstkowego. Liczba stosowanych elektrod zależy ściśle od rodzaju arytmii i danego schorzenia.
Proces stymulacji serca z wykorzystaniem rozrusznika pozwala pobudzić i przyspieszyć rytm serca w wyniku czego organizm otrzymuje właściwą ilość krwi. Ponadto stymulator serca monitoruje pracę narządu. Urządzenie dokładnie wyczuwa rytm chorego serca, a następnie wytwarza odpowiedni impuls elektryczny dostosowany do potrzeb pacjenta. Zawsze włącza się do pracy, gdy serce przestaje pracować w sposób prawidłowy. Należy pamiętać, że wszczepienia stymulatora serca nie leczy danej choroby serca i przypadłości, a jedynie pomaga radzić sobie z jego objawami.
Zabieg wszczepienia rozrusznika serca przeprowadzany jest zazwyczaj w warunkach sali operacyjnej lub specjalnej pracowni hemodynamicznej w znieczuleniu miejscowym. Odpowiednie elektrody wprowadza się do jam serca przez żyłę podobojczykową lub przez żyłę szyjną w sytuacji, gdy pierwszy wariant jest niemożliwy do wykonania. Cały proces przeprowadzany jest pod ścisłą kontrolą radiologiczną.
Następnie wykonywane jest wszczepienie właściwego rozrusznika serca za pomocą nacięcia w okolicy podobojczykowej, umieszczenia rozrusznika w odpowiednim miejscu i zaszycia rany. Mocowanie elektrod wykonywane jest za pomocą szwów nierozpuszczalnych i specjalnych osłonek.
Po przeprowadzeniu wszczepienia rozrusznika serca, chory musi pozostać w pozycji leżącej od kilku do kilkunastu godzin. Następnego dnia po zabiegu każdemu pacjentowi wykonywane jest badanie fizykalne, a także kontrolne EKG. Niekiedy dodatkowo przeprowadza się też badanie echokardiograficzne. Działania te mają potwierdzić właściwą pracę rozrusznika i funkcjonowanie sztucznego rozrusznika oraz skontrolować pracę każdej komory serca, przedsionków i okolicznych struktur.
Pacjent ze wszczepionym rozrusznikiem serca musi pojawiać się na wizytach kontrolnych co 3-6 miesięcy. Zależy to od rodzaju urządzenia i indywidualnego przypadku chorobowego. Specjalista podczas takich wizyt sprawdza, czy stymulator działa prawidłowo i wydaje zalecenia mające na celu polepszenie komfortu i dalszego funkcjonowania z wszczepionym sprzętem. Monitorowana jest praca serca, liczba uderzeń na minutę i inne parametry.
Przeciwwskazaniem do wszczepienia rozrusznika serca mogą być zakażenia o charakterze miejscowym lub uogólnionym. Urządzenie nie zostanie też wszczepione w sytuacji, kiedy nieprawidłowości pracy serca mają charakter odwracalny i możliwy do leczenia z zastosowaniem mniej inwazyjnych metod.
Wszczepienie rozrusznika serca jest działaniem inwazyjnym. Istnieje więc ryzyko pojawienia się po nim powikłań, choć zdarzają się one niezwykle rzadko. Niekiedy jednak dochodzi do przebicia mięśnia sercowego, odmy opłucnowej czy krwotoku. Może pojawić się również zator powietrzny. Są to sytuacje, które pojawiają się zazwyczaj w krótkim czasie od wykonania zabiegu.
Można wyróżnić również późne powikłania pooperacyjne, takie jak z wystąpienie zakażenia rany, krwiaka i infekcji loży rozrusznika czy rozejście się brzegów rany w miejscu, w którym wykonana została implantacja. Może dojść również do zakrzepowego zapalenia żył kończyny górnej lub owrzodzenia czy odleżyny w loży.
Niekiedy po wszczepieniu rozrusznika serca może pojawić się również tak zwany zespół stymulatorowy. To kilka objawów świadczących o braku tolerancji rozrusznika przez organizm. Charakterystyczne jest wówczas uczucie zmęczenia i kołatania serca. Niekiedy zespołowi stymulatorowemu towarzyszy również migotanie przedsionków, obrzęki kostek płuc i powikłania naczyniopochodne. Można odnieść wrażenie, że impulsy elektryczne pobudzają serce w sposób nieprawidłowy i nadmierny.
W takich przypadkach niezwłocznie należy udać się do specjalisty, aby ocenić bieżący stan serca. W przeciwnym wypadku może pojawić się ryzyko zapalenia wsierdzia, niewydolności serca, stanu zapalnego organizmu, a także zawału, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
U pacjentów, u których doszło do wszczepienia stymulatorów serca, zaleca się ograniczenie wzmożonego wysiłku fizycznego, zwłaszcza miesiąc po zabiegu. Pacjent powinien też ograniczyć ruchy ręką. Nie można też wykonać u pacjentów zabiegów z użyciem diatermii. Wykonanie badania takiego jak rezonans magnetyczny jest możliwe, jednak w obstawie lekarza kardiologa, który kontroluje urządzenia wszczepialne. Osoby z rozrusznikami nie mogą też nosić telefonu komórkowego po stronie, gdzie wszczepiono stymulator. Takie urządzenia mogą wpływać na pracę serca oraz funkcjonowanie urządzenia w klatce piersiowej.
Pacjenci po wszczepieniu stymulatora serca powinni uważnie obserwować możliwe zjawiska w miejscu wszczepienia rozrusznika. Wszelkie dolegliwości bólowe lub zmiany skórne w okolicy loży urządzenia i inne niepokojące sytuacje zawsze należy skonsultować ze specjalistą. Należy też uważać na obecność magnesów i miejsc, gdzie obecne jest pole elektromagnetyczne.