Zespół Cushinga jest rzadkim schorzeniem endokrynologicznym, które wiąże się z nadmiarem kortyzolu w organizmie. Z tego względu bywa również nazywany hiperkortyzolemią. Obecność tego hormonu w ciele jest naturalna, a jego stężenie rośnie w sytuacjach stresowych. Jest on konieczny między innymi dla regulowania ciśnienia krwi oraz poziomu glikemii. W przypadku zespołu Cushinga nadnercza produkują go zbyt dużo, co wiąże się z wieloma problemami zdrowotnymi. Jakie są metody leczenia i objawy choroby Cushinga?
Zespół Cushinga jest chorobą, która występuje w wyniku podwyższonego stężenia kortyzolu lub długotrwałego stosowania pewnej grupy leków. Kortyzol, nazywany także hormonem stresu, odpowiada za różne procesy metaboliczne w organizmie – m. in. za działanie układu immunologicznego i nerwowego, gospodarkę wodno-elektrolitową, a także węglowodanową. Jego odpowiednie stężenie umożliwia prawidłowe funkcjonowanie.
Choroba Cushinga i zespół Cushinga mogą powodować szereg rozmaitych i nieswoistych objawów, jak otyłość, zaniki mięśniowe, a także zaburzenia psychologiczne. Zdarza się także, że prowadzą do poważnych powikłań, jak cukrzyca, osteoporoza i niedobór odporności. Przez charakter, jaki mają objawy zespołu, często choroba długo pozostaje niewykryta.
Jedną z przyczyn zespołu Cushinga jest choroba Cushinga, która charakteryzuje się nadmiernym wydzielaniem kortyzolu przez korę nadnerczy. Do częstych przyczyn tego stanu należy guz przysadki mózgowej, który powoduje nadmierną produkcję hormonu adrenokortykotropowego, czyli ACTH. Taka sytuacja to wtórny endogenny zespół Cushinga.
Istnieje także pierwotny endogenny zespół, który nie jest zależny od ACTH produkowanego przez przysadkę mózgową. Przyczyną jego rozwoju są gruczolakoraki, zmiany przerostowe nadnerczy, a także mutacje określonych receptorów.
Inną przyczyną jest długotrwałe stosowanie leków glikokortykosteroidowych. Są one przyjmowane podczas leczenia chorób takich jak astma oskrzelowa, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń czy też choroby zapalne jelit. Na skutek zażywania tych leków może powstać egzogenny zespół Cushinga.
Objawy choroby Cushinga mogą wskazywać na wiele różnych jednostek chorobowych. Dlatego zdiagnozowanie tej choroby często jest trudne i zajmuje dużo czasu. Najczęściej występuje zespół objawów klinicznych, złożony z wielu dolegliwości:
Objawy choroby mogą wystąpić w każdym momencie, choć najczęściej pojawiają się między 30 a 40 rokiem życia. Znacznie częściej na chorobę Cushinga zapadają kobiety niż mężczyźni. Warto pamiętać, że objawy zespołu Cushinga nie występują wszystkie jednocześnie, a pojawiają się losowo. Bywają także utożsamiane z innymi przyczynami, jak objawy choroby wrzodowej żołądka czy podwyższone ciśnienie tętnicze krwi.
Leczenie zespołu Cushinga, a także choroby Cushinga, zależy od ich przyczyny. W przypadku guza kory nadnerczy lub gruczolaka przysadki terapia może obejmować jego chirurgiczne usunięcie, radioterapia lub naświetlania. Jeżeli zespół Cushinga jest spowodowany przyjmowaniem glikokortykosteroidów, należy stopniowo zmniejszać ich dawkowanie. Natomiast w przypadku niemożności określenia przyczyny, leczenie może sprowadzać się do przyjmowania leków, które hamują produkcję kortyzolu lub ograniczają skutki jego obecności.
Zarówno egzogenny, jak i endogenny zespół Cushinga wymagają opieki dobrego endokrynologa. Aby endokrynolog był w stanie poprawnie zdiagnozować dolegliwości, konieczne jest wykonanie badań obrazowych i laboratoryjnych. Najczęściej przeprowadzane są:
Często podwyższone stężenie kortyzolu jest odkrywane przypadkiem podczas rutynowych badań. Uleczalność tej jednostki chorobowej zależy od przebiegu choroby, przyczyn jej wystąpienia, a także rodzaju zalecanego leczenia. Najlepsze rokowania mają pacjenci z zespołem Cushinga po leczeniu chirurgicznym guza nadnerczy bądź przysadki.
Zespół i choroba Cushinga występują nie tylko u osób dorosłych. Z ich konsekwencjami mogą borykać się również dzieci, choć jest to znacznie rzadziej spotykane. W ich przypadku także może mieć różne podłoże i przyczyny – zarówno zmiany na przysadce mózgowej, guz przysadki wydzielający, guzy nadnerczy, jak i stosowanie kortykosteroidów.
Objawy choroby również są stosunkowo podobne, jednak u dzieci mogą występować także opóźnienia wzrostu lub dojrzewania płciowego. W przebiegu zespołu Cushinga dolegliwości nie występują jednocześnie, jednak im dłużej zespół pozostaje nieleczony, tym większe jest ich nasilenie.
Z uwagi na przebieg, jaki przyjmują zespół i choroba Cushinga u dzieci, bardzo ważne jest regularne monitorowanie ich wzrostu i rozwoju, a także innych parametrów zdrowotnych. Terapia choroby Cushinga przebiega podobnie jak w przypadku osób dorosłych – w zależności od przyczyny choroby obejmuje chirurgiczne usuwanie zmian, zmniejszanie dawek kortykosteroidów lub leczenie farmakologiczne.